آبخوان های کارستی از مهم ترین منابع تامین آب مورد نیاز برای شرب و کشاورزی در استان کرمانشاه است. وقوع خشکسالی های دو دهه گذشته، سبب کاهش شدید میزان آبدهی این آبخوان ها شده است و این امر تاثیر زیادی بر جوامع انسانی منطقه داشته است. هدف از این پژوهش ارزیابی تاثیر پذیری رژیم آبدهی و همچنین شناخت روند رژیم آبدهی چشمه های کارستی حوضه رودخانه الوند از رخداد خشکسالی در طول چندین دهه گذشته است. آمار ماهانه بارش و دبی ایستگاه های باران سنجی و هیدرومتری، داده های اصلی پژوهش هستند و بر اساس مشابه بودن شرایط اقلیمی، ویژگی های زمین شناسی و ژئومورفولوژی کارست سه چشمه سرابگرم، ماراب و ورده ناو به عنوان چشمه های شاخص انتخاب شدند. از شاخص SPI برای تحلیل خشکسالی ها و از روش های آماری استانداردسازی دبی و بارش، RAPS، محاسبه شاخص و تعیین خشکسالی هیدرولوژیکی و ارتباط آن با خشکسالی هواشناسی برای ارزیابی و برآورد تاثیرپذیری رژیم آبدهی چشمه ها از رخداد خشکسالی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد، هر سه چشمه به کاهش بارش حساس است؛ اما زمان واکنش به کاهش بارش در سه چشمه یکسان نیست؛ همچنین تاخیر زمانی بین رخداد خشکسالی هواشناسی با کاهش آبدهی چشمه ها وجود دارد و از 1377 تا 1389 روند نزولی در رژیم آبدهی چشمه ها مشاهده می شود. تاثیرپذیری آبدهی چشمه ها از خشکسالی به توسعه یافتگی سیستم های کارستی، حجم ذخیره دینامیکی (اثر حافظه) آبخوان، مدت و شدت خشکسالی بستگی دارد و رخداد دو دوره خشک شدید، اثر حافظه آبخوان ها را تعدیل کرده و باعث شده است که از سال 1378 تا 1389 خشکسالی هیدرولوژیکی ملایمی در رژیم آبدهی چشمه ها غلبه داشته باشد.

خشکسالی یک حادثه غیر مترقبه طبیعی است که در نواحی خشک و نیمه خشک کشور اثرات بیشتری به جا می گذارد، اولین و مهمترین تهدید خشکسالی در منابع آبی ظاهر می شود. لذا تحقیق در این زمینه و بررسی و کشف ارتباط بین تاخیرخشکسالی اقلیمی و هیدرولوژی به منظور مدیریت هرچه بهتر و بیشتر منابع آب سطحی و زیرزمینی به منظور کاهش خسارات خشکسالی و یا به عبارت دیگر مدیریت ریسک خشکسالی حائز اهمیت می باشد. در این پژوهش ضمن بررسی دوره های متوالی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی با استفاده از دو شاخص خشکسالی SPI و GRI در دشت یزد-اردکان، تاخیر زمانی بین رخداد خشکسالی هواشناسی و به دنبال آن خشکسالی هیدرولوژیک نیز شناسایی شد. برای بررسی خصوصیات خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی از آمار بلند مدت بارندگی (89-1359) ایستگاه های باران-سنجی و آمار آبدهی قنوات دشتی، کوهپایه ای، کوهستانی و چشمه های مهم موجود در محدوده مورد مطالعه در دهه اخیر (89-1380) استفاده شد. نتایج نشان دهنده افزایش شدت و تداوم خشکسالی های اقلیمی و هیدرولوژی بویژه در دهه اخیر می باشد به گونه ای که تکرار خشکسالی اقلیمی در دهه اخیر نسبت به چهار دهه گذشته، 4 برابر شده است. همچنین نتایج حاکی از وجود تاخیر زمانی متفاوت بین وقوع خشکسالی اقلیمی و تاثیر آن بر آبدهی قنوات دشتی، کوهپایه ای، کوهستانی و چشمه ها می باشد. بطوری که این تاخیر در قنوات کوهپایه ای مورد مطالعه، بسته به شدت خشکسالی و نوع قنات، معمولا کمتر از 1 سال و در قنوات دشتی در حدود 2 سال می باشد. نتایج این تحقیق مدیریت بحران 2 ساله پس از هر دوره خشکسالی را در دشت یزد گوشزد می نماید.

تحلیل و بررسی روند تغییرات دبی رودخانه ها در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، روند تغییرات دبی آب رودخانه های استان همدان در سه مقیاس ماهانه، فصلی و سالانه با استفاده از آزمون ناپارامتری، آزمون من کندال پس از حذف اثر کلیه ضرایب خودهمبستگی بررسی شد. بدین منظور، داده های دبی ماهانه 17 ایستگاه هیدرومتری در دورة آماری یکسان (92-1363) در نظر گرفته شد. برای بررسی شیب خط روند از برآوردگر شیب Sen استفاده شد. همچنین با استفاده از آزمون پتیت سال وقوع تغییر ناگهانی در سری های زمانی دبی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که در مقیاس سالانه، تمامی ایستگاه ها روند منفی داشته که نیمی از آنها در سطح 10 درصد معنی دار و شدیدترین روند منفی معنی دار متعلق به ایستگاه بوجین با آماره 28/3-Z= بود. بیشترین شیب منفی خط روند در مقیاس سالانه متعلق به ایستگاه آران معادل 36/0 مترمکعب بر ثانیه در سال بود. در مقیاس ماهانه بیشترین تعداد ایستگاه با روند منفی معنی دار (در سطح 10 درصد) متعلق به ماه فروردین بود. در حالت کلی روند تغییرات رواناب غالب رودخانه های استان در سطح معنی داری 10 درصد نزولی بودند. نتایج آزمون پتیت نشان داد که در اکثر ایستگاه ها و بین سال های 1374 تا 1378 تغییر ناگهانی در روند رواناب سالانه رخ داده است.

مقاله پژوهشیمقدمه: چاقی، سبب التهاب مزمن با درجه ی پایین می شود که موجب برهم خوردن تعادل آدیپوکاین ها می گردد. رویکردهای غذایی برای متوقف کردن فشارخون بالا (Dietary Approaches to Stop Hypertension) DASH شامل غذاهایی با مشخصات ضد التهابی است. هدف این مطالعه، مقایسه ی رژیم  DASHبا رژیم غذایی کم کالری بر روی سطوح سرمی اسپکسین، لپتین و آدیپونکتین سرم در بزرگسالان دارای اضافه وزن و چاق بود.روش ها: این مطالعه ی کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل شده در 120 نفر بزرگسالان چاق و اضافه وزن انجام شد. افراد مورد مطالعه به طور تصادفی به سه گروه تقسیم شدند: 1- تبعیت از رژیم غذایی DASH با کالری کاهش یافته، 2- تبعیت از رژیم غذایی با کالری محدود و 3- تبعیت از رژیم ایزو کالریک (گروه کنترل). افراد حاضر در مطالعه به مدت 12 هفته تحت مداخله ی رژیمی قرار گرفتند و سطح سرمی آدیپوکاین های اسپکسین، لپتین و آدیپونکتین در ابتدا و انتهای مطالعه اندازه گیری شد.یافته ها: پس از انجام مداخله، در گروه DASH، بطور معنی داری سطح سرمی آدیپونکتین افزایش و سطح سرمی لپتین کاهش یافت. در مورد گروه کم کالری تنها اثر بر روی آدیپونکتین معنی دار بود. کاهش متغیرها در گروه DASH در مقایسه با گروه کم کالری بیشتر بود. تفاوت بین سه گروه از لحاظ لپتین و آدیپونکتین معنی دار بود ولی در مورد اسپکسین تغییرات معنی داری مشاهده نشد.نتیجه گیری: رژیم غذایی DASH با کالری کاهش یافته، سطح اسپکسین، لپتین و آدیپونکتین را بهبود می بخشد و ریسک فاکتورهای قلبی- عروقی را در مقایسه با رژیم کم کالری کاهش می دهد.

برای انجام اقدامات آبخیزداری و برنامه ریزی مدیریت بهینه منابع آب بویژه در حوزه های آبخیز کوچک، شناخت روابط هیدرولوژیک بویژه برآورد سری زمانی عمق رواناب سالانه ضروری است. برای بررسی توانائی مدل ریاضی انتخابی برای شبیه سازی عمق رواناب سالانه به تفکیک هر سال به تعداد 7 زیرحوزه انتخاب شدند. مساحت زیرحوزه های انتخابی کمتر از 170 کیلومتر مربع، طول دوره آماری داده های آبسنجی قابل قبول 6 الی 27 سال و در داخل و مجاور استان زنجان قرار دارند. برای هریک از زیرحوزه های انتخابی عمق رواناب، عمق بارندگی و تبخیر و تعرق پتانسیل به روش (بلانی –کریدل) برای هر سال آبی برآورد گردید. بر اساس داده ها و اطلاعات بدست آمده نسبت به تعیین ضریب واسنجی (تنها پارامتر متغیر) یک مدل ریاضی بیلان آب به نام (GR1A) اقدام شد. معیار بهینه کردن ضریب واسنجی مدل ریاضی انتخابی، بیشینه نمودن ضریب ناش-ساتکلیف بعنوان معیار عملکرد مدل بود. نتیجه آنکه در 4 زیرحوزه درصد ضریب ناش-ساتکلیف بین 63.5 الی 35.4 مورد قبول بوده ولی در 3 زیرحوزه دیگر فاقد اعتبار است. علت عدم اعتبار در سه زیرحوزه ناشی از عدم دقت داده ها بویژه داده های هیدرومتری است. همچنین مقدار ضریب واسنجی مدل مذکور در حوزه های مورد قبول بین 0.11 الی 0.24 قرار دارد.

برای انجام اقدامات آبخیزداری و برنامه ریزی مدیریت بهینه منابع آب بویژه در حوزه های آبخیز کوچک، شناخت روابط هیدرولوژیکی از جمله برآورد سری زمانی مقدار رواناب ماهانه ضروری است. برای بررسی توانایی مدل ریاضی انتخابی بمنظور شبیه سازی عمق رواناب ماهانه، تعداد 7 زیرحوزه در داخل استان زنجان و مجاور آن انتخاب شدند. مساحت زیرحوزه های انتخابی کمتر از 170 کیلومتر مربع و طول دوره آماری داده های آب سنجی قابل قبول آنها 6 الی 27 سال است. برای هریک از زیرحوزه های انتخابی عمق رواناب، عمق بارندگی و تبخیر و تعرق پتانسیل به روش بلانی-کریدل برای ماه های هر سال آبی برآورد گردید. بعضا بدلیل انتقال بخشی از عمق رواناب حاصل از ذوب برف زمستانه به فصل بهار، داده های آب سنجی ماهانه به دو دسته شامل کل سری داده ها و سری داده هایی که حتما نسبت عمق رواناب به عمق بارندگی آنها کوچکتر از یک است، تقسیم شدند. سپس نسبت به تعیین اندازه دو ضریب واسنجی مدل ریاضی بیلان آب انتخابی بر مبنای بیشینه نمودن ضریب ناش-ساتکلیف بعنوان معیار عملکرد مدل برای هر دو دسته داده اقدام شد. نتیجه آنکه در حالت استفاده از بخشی از داده ها، بطور متوسط 10 درصد ضریب ناش-ساتکلیف افزایش پیدا می کند. همچنین از نظر تشکیلات زمین شناسی و واحدهای سنگی نیز زیرحوزه ها به دو خوشه همگن با اختلاف مقدار 0.14 در اندازه ضریب واسنجی تبادل آبی حوزه با بیرون از خود 2 تفکیک می شوند. دقت استفاده از مدل واسنجی شده (GR2M) برای حوزه های کوچک با شرایط اقلیمی نیمه خشک با معیار ارتفاع از سطح دریا و زمین شناسی مشابه بر مبنای دامنه تغییرات توصیه شده ضریب ناش-ساتکلیف، در حد خوب تا متوسط ارزیابی می شود.